İran’dan Hürmüz Boğazı hamlesi

Hürmüz Boğazı tartışması var. Önemli, stratejik, öyle görmek lazım, öyle değerlendirmek lazım. Neden önemli, neden stratejik, ona bakarız. Sonuçları ne olur, böyle bir karar olursa ne olur, geçmişte böyle bir şey oldu mu olmadı mı ona da bakmak lazım. Amerika Birleşik Devletleri’nin İran’daki nükleer tesisleri vurmasından sonra İran Meclisi, Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasına yönelik bir kararı onayladı. Fakat son karar Hamaney ve Ulusal Güvenlik Konseyi’ne ait. Meclisten böyle bir karar geçti ancak bu kolay bir karar değil. İran Meclisi Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu üyesi Behnam Saidi, İsrail’in saldırılarına karşılık Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasının seçenekler arasında olduğunu söylüyor. Gelişmelere bağlı olarak farklı yanıtların değerlendirilebileceğini ifade ediyor. Küresel petrol arzının yaklaşık yüzde 20’si bu bölgeden geçiyor. Boğaz kapatılabilir mi? Teorik olarak mümkün ama İran bunu sadece kısa süreli olarak yapabilir. Pratikte uygulamak çok kolay değil çünkü burası uluslararası bir ticaret yolu ve dünya donanmaları burada devriye geziyor.

Geçmişte böyle bir şey denendi mi? Evet. 1980’lerde İran-Irak Savaşı döneminde, 2011–2019 arasında da benzer tehditler oldu. Gerilimler yaşandı, tankerler hedef alındı ama geçiş tamamen durmadı. Petrol fiyatları ani şekilde yükselir. yüzde 20 oranında artış olabilir. Doğal gaz taşımacılığı sekteye uğrar. Sigorta maliyetlerinde ciddi artış meydana gelir. Bu da küresel enerji krizi ve enflasyonu tetikler. Savaş riski artar, diplomatik gerilim yükselir, askeri müdahale ihtimali doğar.” Hürmüz Boğazı’ndan günlük yaklaşık 20 milyon varil petrol geçiyor. Küresel petrol arzının üçte birine ev sahipliği yapan bir geçit. Kapanma ihtimali küresel ölçekte kriz anlamına gelir. Petrol fiyatları artarsa akaryakıt fiyatları da artar. Şu anda bile benzin 52 liraya, dizel 55 liraya dayandı. Bu fiyatların artması ulaşım ve lojistik maliyetlerini yükseltir. Gıda fiyatlarında ciddi artış olur. Bu gelişmelerden en çok etkilenecek ülkelerden biri Türkiye olur. Petrol fiyatları yükselirse ısınma ve enerji giderleri artar. Üretim maliyetleri yükselir. Bu durum enflasyonu tetikler, ihracat ve ithalat dengesi bozulur. Yatırımcının güveni sarsılır, piyasalarda dalgalanmalar meydana gelir. Goldman Sachs, petrol fiyatlarının 110 dolara çıkabileceğini öngörüyor. Son beş ayın en yüksek seviyesine ulaşıldığı söyleniyor. Çin, Hürmüz Boğazı’nın kapatılmasıyla ilgili açıklama yaptı. Bölgenin güvenliği uluslararası toplumun ortak çıkarınadır dedi. Bu güzergahın uluslararası ticaret açısından önemine dikkat çekti. Bu kararlar alınıyor ancak son sözü Hamaney söyleyecek. Gerçekleşmesi çok mümkün görünmüyor. Zaten yaşanan ciddi gelişmelerin üstüne bu boyutta bir adım atılması küresel bir kriz anlamına gelir.

Mehmet Şimşek, Hürmüz Boğazı’nın kapanması durumunda ekonomimize yönelik spekülasyonlara itibar edilmemesi gerektiğini söyledi. Ekonomimizin şoklara karşı direncinin önemli ölçüde artırıldığını belirtti. Güçlü bir şekilde ayakta kalmak için dışa bağımlılık seviyesi belirleyicidir. Hangi alanda ne kadar üretim yapıyorsunuz, bu önemli. Marketten aldığınız ürünün menşeini kontrol etmek bile bunun göstergesi olabilir. Piyasalarda istikrarın ve ekonomide sağlıklı işleyişin sürdürülebilmesi için kurumların güçlü bir eşgüdüm içinde hareket ettiğini, gereken tedbirlerin alınmaya hazır olduğunu ifade etti. Enflasyonla mücadelede kararlı olduklarını ve dezenflasyonun devamı için gerekli tüm adımların atılacağını söyledi.